imece Nedir?

İmece nedir? Sorusu yeni bilgiler edinmek isteyen kişilerin cevabını merak ettikleri sorular arasında bulunur. Genellikle kırsal alanlarda yaşanan insanlar tarafından sıklıkla dile getirilen imece kelimesi ne demektir, TDK sözlüğündeki anlamı nedir, imece nasıl, yapılır, kimler yapar? Sorularının cevapları şunlardır;

İmece Kelimesinin Kökeni

İmece nedir? Açıklamadan önce imece kelimesinin kökenine ve ilk defa kullanıldığı tarihe bakmak gerekir. Bu kelime ilk olarak 1500 yıl önce kullanılmıştır. Kelimenin kökeni Arapça’ya dayanır. Arapça’da bulunan amma ve kamu kelimelerinden türetilmiştir. Arapça’da amme kamu anlamına gelmektedir. Bu kelimeye ce eki getirilerek ammece, emece kelimesi ortaya çıkmıştır. Ammece veya emece olarak kullanılan kelime köylüye yaptırılan iş şeklinde çevrilmektedir.

İmecenin TDK Sözlüğündeki Anlamı

İmece nedir? Sorusuna cevap bulabilmek için ilk olarak imecenin Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğündeki anlamına bakmak lazımdır. İmece kelimesinin TDK’da iki farklı anlamı vardır. Bu anlamlardan ilkine göre imece kırsal yaşam alanlarında (köy, mezra vs.) yapılması gereken işlerin o alanda yaşayan kişilere istekleri doğrultusunda veya zorunlu olarak yaptırılmasıdır.

Türk Dil Kurumu’na ait olan sözcükte imecenin ikinci anlamı ise şudur; Birden fazla insanın bir araya gelerek bir kişinin veya topluluğun işini yapmalarına imece ismi verilir.

İmece Kelimesinin Anadolu’daki Kullanımları

İmece Anadolu insanı tarafından benimsenen dayanışma geleneğidir. Ancak bu geleneğin ismi Anadolu’nun farklı yörelerinde değişik kelimeler kullanılarak ifade edilir. İmece kelimesi Anadolu’da emeç, imeci, eğreti, ilmeci, kubaşık veya höbül olarak kullanılır.

Köy işlerinin yapılabilmesi için bazı durumlarda paraya ihtiyaç duyulur. Bu para köy halkından toplanır ve toplanan paraya salma ismi verilir. Salma genellikle imece ile birlikte kullanılır ancak salma işinde ortaya para koyma varken imece ortaklaşa işin yapılmasıdır. Salmada işin yapılabilmesi için insanlar sadece para koyarak işlerin başkası tarafından yapılmasını sağlayabilirler.

İmece İşlemine Dair Tüm Detaylar

İmece bir tür sosyal yardımlaşma olarak kabul edilebilir. Köy ve kasaba gibi kırsal alanlarda yaşayan kişilerin köyde yapılması gereken bir işi hep birlikte yaparak işin daha kısa sürede yapılmasını sağlamaları imece olarak anılır. Bu işin yapılmasında gönüllülük esası bulunduğu gibi bazı durumlarda işin yapılabilmesi için köylüler zorunluluğa tabi tutulabilir. Ancak işin yapılması için herkes eşit şartlarda çalıştığı için sorun yaşanması oranı düşüktür.

İmece usulünün ortaya çıkabilmesi için köy gibi yaşam alanlarında bir sorunun çözülmesi veya bir işin yapılması için kararın alınması gerekir. Bu karara bağlı olarak köyde yaşayan her ev veya her birey imeceye destek olmak zorundadır. Yardımlaşma için para desteğinin sağlanması gerekirse her hane belirlenen ölçüde maddi destek sağlamak zorundadır.

İmece kültürü tarihi çağlardan biri insanlar tarafından tercih edilen bir kültürdür. Yazılı kuralları yoktur ancak herkes tarafından kabul edilmiş bir kuraldır. Genel olarak imecenin ortaya çıkması köylerde belediyelerin bulunmaması sebebiyle halkın kamu hizmetlerinden yararlanamaması ve köyün ihtiyaçlarını kendi imkanlarıyla karşılamak istemeleridir. İmece köyün ihtiyacını karşılamak için bir araya gelme şeklinde ifade edilebileceği gibi köy halkından birinin ihtiyacını karşılamak için bir araya gelme şeklinde de yapılabilir. Örneğin köy halkından birisinin evini yenilenmesi köyde yaşayan diğer kişilerin desteğiyle kısa sürede gerçekleştirilebilir.

İmece Kimler Tarafından Yapılır?

İmece yapan kişiler genellikle kırsal kesimde yaşayan kişilerdir. Bu kişiler köylü veya kasabalı olarak adlandırılan kişilerdir. Ortaklaşa yapılacak işin özelliğine bağlı olarak erkek, kadın veya çocuklar olarak farklı gruplara ayrılabilirler. Genel olarak köy veya kasaba için yapılacak işte ise tüm hane halkı gönüllü veya zorunlu olarak imeceye katkıda bulunur.

İmece Usulü Yapılan Veya Yapılabilecek İşler

Köy veya kasaba halkının imece usulü yaptıkları ve yapabilecekleri çok sayıda köy işi vardır.

İmece usulü yapılan işlere en önemli örnekler şunlardır;

• Köy için kanalizasyon çalışmalarının yapılması

• Köye okul yapılması (inşaatta çalışılır)

• Köy için cami yapılması (inşaatta çalışılır)

• Yakacak ihtiyacı için ağaç kesilmesi

• Okulda kullanılması için yakacak hazırlanması

• Köye ait fırının temizlenmesi

• Kış için turşu, salça, erişte veya bulgur yapımı

• Ekin biçme işlemlerinin yapılması

• Düğün hazırlıklarının yapılması (yemek ve eşya vs)

• Köy veya kasabadaki mera alanlarının temizlenmesi

Bu işler kadın ve erkekler tarafından yapılmasına bağlı olarak birbirinden ayrılır. Kadınlar kendi aralarında daha çok kış hazırlığı veya düğün yemeği gibi hazırlıklarda imece usulü çalışırlar. Erkekler ise daha çok inşaat işleri, ağaç kesilmesi veya ekin biçme işlerinde çalışırlar.

İmecenin Sağladığı Faydalar Nelerdir?

Anadolu insanı arasında gelenek haline gelmiş olan imecenin sağladığı pek çok fayda vardır. Bu faydalardan en önemlisi yapılması gereken işlerin daha kısa sürede bitmesidir. Örneğin ev yapması gereken bir kişiye imece usulüyle yardım edilmesi sayesinde ev daha kısa sürede tamamlanabilir. Aynı şekilde köy için kanalizasyonun yenilenmesi veya temizlenmesi için ortaklaşa çalışılması durumunda temizlik ve yenileme işlemi daha kısa sürede tamamlanabilir. İşler ortaklaşa yapıldığı için bir kişinin harcaması gereken güç daha az olur.

İmecenin gerçekleşmesi zamandan ve güçten tasarruf sağlarken aynı zamanda insanların birlik ve beraberlik duygularının pekişmesine yardımcı olur. İnsanlar yapılması gereken bir işleri olduğunda köy halkından destek alarak yapılacak işlerini ertelememiş olurlar. Özellikle zor günlerinde alabilecekleri bu yardım insanlara moral kaynağı da olur.

Kurtuluş Savaşı İmece Örneği

İmece çalışmasının tarihi 1500 yıl öncesine kadar dayansa da Türk tarihi için imecenin en önemli örneği Kurtuluş Savaşı’dır. Ülkenin kurtulması için kadın, erkek ve çocuk demeden tüm halk savaşın kazanılması için çalışmıştır. Kadınlar cepheye mermi, giyecek veya yiyecek taşırken erkekler cephede düşmanla savaşmıştır. Aynı şekilde çocuklar arasında da cephede savaşanlar görülmüştür. Bu çalışmalar sayesinde ülke kurtulmuş ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulabilmiştir.